قدس آنلاین- در گفت‌وگوی تفصیلی با دکتر «احمد الزین»، نویسنده و تحلیلگر برجسته مقیم لندن به بررسی ماهیت کنفرانس آب و هوایی گلاسکو، اهمیت و موفقیت آمیزبودن یا نبودن آن و وضعیت بحران تغییرات آب و هوایی در جهان پرداخته ایم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید.

سوال: ماهیت کنفرانس تغییرات آب و هوایی چیست و اساسا به چه موضوعاتی می پردازد؟

احمدالزین: کنفرانس تغییرات آب و هوایی یکی از مهمترین کنفرانس های مربوط به آب و هواست که برای اولین بار سال 1992 سازمان ملل آن را در «ریو دی ژانیرو» پایتخت آرژانتین تحت عنوان «اجلاس زمین» برگزار کرد و طی آن توافق شد تا کشورها در چارچوب توافقنامه «تغییرات آب و هوایی» متعهد به تثبیت غلظت گازهای گلخانه ای در جو برای جلوگیری از دخالت خطرناک فعالیت های بشری علیه سیستم آب و هوایی شدند. امروز حدود 197 امضا پای این معاهده وجود دارد و از سال 1994 این معاهده به مرحله اجرا درآمده و سازمان ملل تقریبا هر ساله کشورها را برای حضور در کنفرانس تغییرات آب و هوایی گرد هم جمع می کند که اکنون حدود 197 کشور برای بررسی تغییرات آب و هوایی و مقابله با این مشکل که بر کره زمین تاثیر می گذارد، مشارکت دارند.

سوال: تغییرات آب و هوایی به چه مفهوم است و چرا باید کشورها نگران آن باشند؟

احمد الزین: منظور از تغییرات آب و هوایی، ایجاد تغییر طبیعی در دمای هوا و الگوهای آب و هوایی از طریق ایجاد تغییر در سیکل خورشیدی است. از قرن نوزدهم به این طرف فعالیت های بشری مهمترین عامل تغییرات آب و هوایی بوده و دلیل عمده آن سوخت های فصیلی مثل نفت، گاز و زغال سنگ است؛ به گونه ای که در نتیجه سوختن این مواد گازهای گلخانه ای تولید می شود که مانند یک پوشش در سراسر جهان عمل می کند و باعث به دام انداختن گرمای خورشید و افزایش دما می شود. دی اکسید کربن و متان نمونه هایی از انتشار گازهای گلخانه ای هستند که در نتیجه استفاده از بنزین برای راندن خودروها یا زغال سنگ برای گرم کردن ساختمان ها تولید و باعث تغییرات آب و هوایی می شوند. پاکسازی زمین از علف های هرز، درختچه ها و جنگل زدایی نیز می تواند دی اکسید کربن را آزاد کند و محل دفن زباله ها هم منبع اصلی انتشار گاز متان هستند.

تولید و مصرف انرژی، صنعت، حمل و نقل، ساختمان‌ها، کشاورزی و کاربری اراضی از جمله مهم‌ترین عوامل تولید گازهای گلخانه‌ای هستند. این انتشارات مداوم زمین را 1.1 درجه سانتیگراد گرمتر از قرن نوزدهم کرده است و انتظار می رود دما بیش از پیش افزایش یابد که ممکن است سیستم زمین و تغییرات آب و هوایی را تحت تأثیر قرار دهد و در نتیجه منجر به خشکسالی شدید، کمبود آب، آتش‌سوزی، بالا آمدن سطح آب دریاها، بروز سیل‌ها، ذوب شدن یخ‌های قطبی، طوفان‌های فاجعه‌بار، وخامت تنوع زیستی و افزایش ویرانی برای بشریت شود که ممکن است بر سلامت و توانایی ما در رشد غذا، مسکن، ایمنی و کار تأثیر بگذارد و با بالاآمد سطح دریاها، افزایش سطح و نفوذ آب شور، و وقوع خشکسالی های طولانی جوامع بشری را با مشکلات زیاد مواجه کند، مردم را در معرض خطر گرسنگی قرار دهد و بحران پناه جویان به دلیل مشکلات آب و هوایی را ایجاد  کند و از آنجایی که موضوع تغییر اقلیم ارتباط تنگاتنگی با حال و آینده کل جمعیت کره زمین دارد، رهبران جهان، دولت‌ها و مقامات آنها دست به دست هم داده‌اند تا به صورت جمعی و فوری در این راستا تلاش کنند و دور میز مذاکره بنشینند. هدف از مقابله با پدیده‌های زیست‌محیطی که طی سال‌های گذشته بر روی کره زمین رخ داده است، یافتن راه‌حل‌های فوری و پیشنهادات مؤثری است که باید برای کاهش پدیده‌های فاجعه‌بار و جلوگیری از خسارات شدید ناشی از آن‌ها ارائه شود.

سوال: کنفرانس «گلاسکو» در مقایسه با کنفرانس سال های قبل چه اهمیتی دارد؟

احمد الزین: کارشناسان آب و هوا اتفاق نظر دارند که سیاره ما به سمت بدتر شدن تغییر می‌کند و اثرات تغییرات آب و هوایی در سرتاسر جهان به شکل «سیل، طوفان، آتش‌سوزی جنگل‌ها و دمای بی‌سابقه» ظاهر می‌شود. کارشناسان معتقدند که آینده بشریت با اپیدمی کووید-19 و پدیده تداوم تغییرات آب و هوایی در معرض تهدید است و کشورها یا باید روش کار خود را تغییر دهند یا بپذیرند که "ما در حال سرمایه گذاری در مسیر انقراض خود هستیم". کارشناسان تاکید می کنند که اگر اکنون با هم کار کنیم، می‌توانیم با برداشتن گام‌های مشخص در ده سال آینده از سیاره ارزشمند خود محافظت کنیم، که تنها راه حل برای کمک به کاهش اثرات مخرب است. از این رو اهمیت کنفرانس آب و هوای COP26 نشان دهنده آخرین و بهترین امید برای محدود کردن گرمایش به 1.5 درجه سانتیگراد، به عنوان هدف بلندپروازانه توافقنامه آب و هوایی پاریس است. کارشناسان می گویند که برداشتن گام های ملموس در ده سال آینده تنها راه حل خواهد بود. آنها اتفاق نظر دارند که بازگشت ایالات متحده به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان و یکی از بزرگترین تولیدکنندگان گازهای گلخانه ای به مذاکرات آب و هوایی سازمان ملل متحد، پس از چهار سال غیبت در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ارزش و فایده زیادی برای این کنفرانس دارد. اجلاس آب و هوایی"COP26"  در گلاسکو به عنوان فرصتی برای موفقیت در نجات سیاره زمین از فاجعه بارترین اثرات تغییرات آب و هوایی یا شکست سخت توصیف شده است. این اجلاس همچنین با هدف جلوگیری از افزایش دما از 1.5 درجه سانتیگراد بالاتر از سطح قبل از صنعتی شدن است، محدودیتی که دانشمندان می گویند زمین را از مخرب ترین پیامدهای گرمایش جهانی در امان می گذارد.

سوال: کدام کشورهای بیشترین مسئولیت را در قبال شرایط بد آب و هوایی امروز و آینده دارند؟

احمد الزین: بر اساس توافق پاریس، رهبران جهان میزان و سرعتی را که کشورهایشان مجبور به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند انتخاب کردند و توافق کردند که برنامه‌های آب و هوایی را هر پنج سال یکبار به روز کنند. در آستانه اجلاس 26 گلاسکو در سال جاری، به نظر می رسد کشورهایی که مسئول وضعیت فعلی و بزرگترین تولیدکنندگان گازهای گلخانه ای در جهان هستند مانند آمریکا، چین، هند و عربستان سعودی نتوانسته اند برنامه های جدیدی ارائه دهند. گزارش IPCC می گوید که برنامه های آب و هوایی به روز شده تنها نیمی از انتشار گازهای گلخانه ای جهانی را تشکیل می دهند. چین وآمریکا در صدر کشورهای تولیدکننده دی اکسید کربن و پس از آنها اتحادیه اروپا، هند و روسیه قرار دارند. انگلیس که میزبان اجلاس آب و هوایی با مشارکت ایتالیاست، از رهبران جهان خواست تا تعهدات جسورانه خود را برای توقف استفاده از زغال سنگ، خودروهای بنزینی و دیزلی، پایان دادن به قطع بیش از حد درختان و کمک به پرداخت هزینه های انتقال به انرژی پاک، اجرایی کنند. در این زمینه، دولت انگلیس بر توافقی برای پایان دائمی استفاده از زغال سنگ و همچنین پیشنهاد توقف استفاده از خودروهای بنزینی و دیزلی تا سال 2040 و همچنین درخواست بودجه برای پایان دادن به کاهش مناطق وسیعی از زغال سنگ تأکید دارد؛ اما سرعت انتقال کشورهای ثروتمند به انرژی پاک کند است و مانع دستیابی به اهداف حفاظت از آب و هوایی آنها می شود.

سوال: به نظر شما کنفرانس هایی که تاکنون در مورد تغییرات آب و هوایی برگزار شده موفقیقت آمیز بوده و خواهد بود؟

احمد الزین: اجلاس تغییرات اقلیمی در گلاسکو "COP26" یک برنامه بلندپروازانه برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی دارد و رهبران جهان با چالش بزرگی روبرو هستند و بر حفاظت از آب و هوا تاکید می کنند و با توجه به شیوع همه گیری کرونا، سیل و آتش سوزی جنگل ها، شکست آن ممنوع است و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای که باعث تغییرات آب و هوایی می شود، امری ضروری است. این رهبران و دیپلمات ها در حال مذاکره برای معاهداتی با هدف کاهش تغییرات آب و هوایی و مبارزه با گرمایش جهانی هستند. کارشناسان معتقدند اجلاس گلاسکو مهمترین رویداد آب و هوایی پس از نشست پاریس خواهد بود، زیرا مسائل آب و هوایی در بحبوحه اعتراضات گسترده و تظاهرات مردمی برای تحت فشار قرار دادن دولت های غربی به منظور اتخاذ تدابیر سختگیرانه برای حفاظت از زمین همزمان با تشدید پیامدهای تغییرات اقلیمی ناشی از سیل و آتش‌سوزی‌های عظیم، جنگل‌ها و فصول خشک و سوزان در همه کشورهای ثروتمند و فقیر، در راس برنامه های سیاسی بسیاری از کشورها قرار دارد.

در سال 2015، شرکت کنندگان "توافقنامه پاریس" را برای آب و هوا امضا کردند که افزایش میانگین دما را به بیش از دو درجه سانتیگراد بالاتر از سطح پیش از صنعتی شدن محدود نمی کند و الزام آور هم نبود، بنابراین کشورها به استفاده از سوخت های فسیلی و قطع درختان با نرخ هایی که با دستیابی به این هدف در تضاد بود، ادامه دادند. بسیاری از رهبران کشورهایی که در معرض خطر آلودگی قرار دارند، متعهد شده اند که تا اواسط قرن به بی طرفی کربنی برسند. بوریس جانسون نحست وزیر انگلیس، توصیه کرد که در اجلاس آب و هوایی بر روی موضوعات استفاده از زغال سنگ و خودروها و گذار به انرژی های پاک، تجدیدپذیر و جایگزین (مانند انرژی برق، خورشیدی، هسته ای و بادی) تمرکز شود که منجر به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای می شود که باعث تغییرات آب و هوایی می شود.

اما ما باید از هم اکنون شروع به سرمایه گذاری در راه حل هایی برای تغییر آب و هوا کنیم که انتظار می رود ضمن بهبود شرایط زندگی و حفاظت از محیط زیست، به مزایای اقتصادی زیادی دست یابد و سه اقدام ضرور نیز در این راستا باید انجام شود: کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، سازگاری با اثرات آب و هوا، و تامین مالی تنظیمات مورد نیاز. اقدامات اقلیمی نیز مستلزم سرمایه گذاری مالی قابل توجهی از سوی دولت ها و شرکت هاست، اما عدم اقدام اقلیمی بهای سنگینی دارد. یک گام حیاتی این است که کشورهای صنعتی به تعهدات خود مبنی بر ارائه سالانه 100 میلیارد دلار به کشورهای در حال توسعه عمل کنند تا آنها بتوانند خود را تطبیق دهند و به سمت اقتصادهای سبزتر حرکت کنند.

سوال: نظر شما در مورد برخی گزارش های منتشر شده در ارتباط با دست بردن برخی کشورها در گزارش های علمی مربوط به تغییرات آب و هوایی چیست؟

احمد الزین: انجمن های علاقه مند به حفاظت از محیط زیست، کشورهای صادرکننده نفت را به دلیل ایجاد بیشترین آسیب به محیط زیست از طریق انتشار گازهای گلخانه ای که باعث تغییرات آب و هوایی می شود، مقصر می دانند؛ اما در واقع وجود جنبه ها و ملاحظات سیاسی است که باعث می شود کشورهای صنعتی بزرگ صادرکننده زغال سنگ، کشورهای صادر کننده نفت را مقصر بدانند. این موضوع به وضوح در هر اجلاس اوپک، با توجه سیاسی تدریجی به موضوع تغییرات اقلیمی و همچنین اطلاق عنوان «تغییر اقلیم از علم به راهروهای سیاست» به دلیل تحولات در فضای تبادل مسئولیت‌ها بین کشورهای صنعتی بزرگ و کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت به وضوح دیده می شود. بلوک کشورهای صنعتی صادرکننده نفت موسوم به "اوپک" برای حفظ منافع اقتصادیشام اتحادی را بین خود برای کنترل قیمت نفت ایجاد کرده اند؛ اما امروز به دلیل وجود پدیده تغییر اقلیم، سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) تلاش کرده است تا بلوک خود را برای حضور در کنفرانس‌های بین‌المللی تغییر اقلیم که تعیین کننده مسئولیت کشورهای صادرکننده نفت است، تقویت و حقوق آنها را حفظ کند.

بنابراین، بسیاری از کشورهای بزرگ صادرکننده زغال سنگ صنعتی، مانند ایالات متحده و چین، با انتشار دی اکسید کربن، به فریب و ترفند سیاسی متوسل شدند و مشتقات نفتی را مقصر تغییرات آب و هوایی دانسته و زغال سنگ را به عنوان بزرگترین آلوده کننده محیط زیست و هوا فراموش کرده اند. در سال 2013، رئیس آژانس آب و هوای سازمان ملل متحد توصیه کرد که بیشتر ذخایر زغال سنگ جهان باید در زیر زمین باقی بماند تا از گرم شدن فاجعه بار جهانی جلوگیری شود. این دستکاری سیاسی درگزارش های علمی در مورد تغییرات آب و هوا در درجه گرمایش جهانی منعکس شده است، زیرا بسیاری از گزارش های علمی تأیید کرده اند که گرمایش جهانی در طول 100 سال گذشته از دو درجه فراتر رفته است، در حالی که حقیقت غیر از این است و از 1.5 درجه تجاوز نمی کند که کاهش آن مستلزم تغییرات سریع و تحولات گسترده در زمین، جامعه، انرژی، صنعت، ساختمان، حمل و نقل و شهرها است.

عامل فسادی که در بخش تغییرات اقلیمی رخ داده، به ویژه رسوایی "Climategate"، که شامل افشای ایمیل های "واحد تحقیقات آب و هوا" در سال 2009 بود، نشان داد که تعداد زیادی از دانشمندان برجسته آب و هوا در سراسر جهان در دستکاری شواهد علمی برای حمایت از نتیجه گیری های از پیش تعیین شده و برنامه های شخصی شرکت داشتند. به نظر می رسد که هشدارهای صوتی در مورد مسائل مختلف، از ذوب شدن یخچال های طبیعی هیمالیا تا کاهش جمعیت خرس های قطبی، همیشه با حقایق علمی تأیید نشده است. در حالی که نظرات کارشناسان در مورد علل تغییر اقلیم متفاوت است، برخی می گویند منشأ تغییرات اقلیمی اعمال بشر است، اما با توجه به اینکه پدیده های طبیعی عامل افزایش دمای کره زمین هستند، هنوز هم هستند کسانی که در این ادعا تردید دارند.

سوال: به نظر شما آیا توافقنامه آب و هوایی پاریس برای جلوگیری از وقوع فاجعه آب و هوایی کافی است؟

احمد الزین: در ابتدا یادآوری می کنم که توافقنامه پاریس اولین توافقنامه جهانی در زمینه آب و هواست و پس از مذاکراتی که در بیست و یکمین کنفرانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد در سال 2015 در پایتخت فرانسه برگزار شد، حاصل و در 4 نوامبر 2016 رسما لازم الاجرا شد. این توافق اساساً طرحی است برای در امان ماندن بشر از یک فاجعه اقلیمی، زیرا کارشناسان آب و هوا بر این باورند که اگر دمای کره زمین در مقایسه با دمای قبل از انقلاب صنعتی 1.5 درجه سانتیگراد افزایش یابد، بسیاری از تغییراتی که در این سیاره رخ داده، دائمی و غیر قابل برگشت می شود. از این رو اهمیت اقدام جمعی برای ایفای نقش خود از طریق کنفرانس آب و هوایی برای مطالعه این تغییرات اقلیمی، توسعه راه‌حل‌هایی برای رسیدگی به آنها و بحث در مورد تاکتیک‌ها و اهداف، از جمله کاهش انتشار دی اکسید کربن است،  بسیار بالاست. در توافقنامه پاریس توافق شده که هر پنج سال یک بار بررسی پیشرفت انجام شود. اولین بررسی COP برای سال 2020 برنامه ریزی شده بود، اما به دلیل شیوع ویروس کرونا، به سال 2021 که بسیاری از مسائل از اجلاس قبلی (COP25) در مادرید باقی مانده بود، موکول شد.

در گردهمایی پاریس - کنفرانس اعضای کنوانسیون چارچوب 21 - اهداف کلیدی برای جلوگیری از تغییرات آب و هوایی، فاجعه بار تعیین شد و همه امضاکنندگان به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، افزایش تولید انرژی های تجدیدپذیر و حفظ دمای جهانی در سطح مناسب و اختصاص میلیاردها دلار برای کمک به کشورهای فقیر برای مقابله با تأثیرات تغییرات آب و هوایی متعهد شدند. معاهده پاریس با چالش های زیادی روبروست که از خطرات عدم اقدام در مورد جدیت تغییرات آب و هوایی، نادیده گرفتن شواهد علمی در مورد آن توسط بسیاری از کشورها، بی توجهی آنها به فاجعه اقلیمی و عدم موفقیت کشورها در دستیابی به توافق در مورد موضوعات مورد مناقشه شروع می شود و به سؤالات مهمی مانند کمک مالی ارائه شده به کشورهای در حال توسعه و جبران خسارات اقتصادی ناشی از تغییرات آب و هوایی به کشورهای ضعیف ختم می شود. یکی دیگر از موارد مناقشه در مورد بهترین نحوه مدیریت سیستم بازارهای کربن و اعتبارات کربن (به اصطلاح اعتبارات سبز) است که به کشورهای مسئول ایجاد آلودگی اجازه می دهد تا هزینه انتشار خود را بپردازند، و به کسانی که اقتصاد سبزتر دارند اجازه می دهد تا پشتوانه اعتبارات کرین خود را بفروشند.

بنابراین، کنفرانس آب و هوایی در بیست و ششمین نشست خود در گلاسکو، باید تلاش‌های جهانی را برای پرداختن به معضل گرمایش جهانی و پدیده تغییر اقلیم تشدید کند و راه‌حل‌هایی برای آن با استفاده از خود طبیعت برای حل برخی چالش‌های اقلیمی از جمله جذب کربن یا کاشت درختچه ها و درختان برای محافظت در برابر رویدادهای شدید آب و هوایی مانند سیل یا طوفان های شنی...  بیابد و کشورها را به صفر کردن انتشار گازهای گلخانه ای تا اواسط قرن، با کاهش جسورانه و سریعتر انتشار کربن تا سال 2030، تسریع ابتکارات با هدف رسیدگی به چالش های زیست محیطی، مانند حذف استفاده از زغال سنگ شیل و حفاظت از اکوسیستم متعهد کند.

انتهای پیام/